Ko je na novčanici od 5.000 dinara

Kada svakodnevno plaćamo račune, kupujemo namirnice ili jednostavno držimo novac u novčaniku, retko zastanemo da razmislimo o osobama koje se nalaze na našim novčanicama.

Papirni novac koristimo gotovo svakodnevno, ali koliko zapravo znamo o ličnostima koje ukrašavaju srpske apoene? Novčanica od 5.000 dinara, najviše vrednosti u opticaju, nosi lik Slobodana Jovanovića – figure koja je ostavila neizbrisiv trag u srpskoj istoriji, pravu i politici. Ali ko je zapravo bio taj čovek čiji portret povremeno prolazi kroz naše ruke? I na koga se najčešće mršte prodavci jer nemaju da vrate kusur.

Značaj ličnosti na novčanicama

Valuta predstavlja jedan od najvažnijih simbola suvereniteta i identiteta svake države. Izbor ličnosti koje će biti ovеkоvečene na nacionalnim novčanicama nikada nije slučajan. Te osobe su obično velikani koji su svojim delom i zalaganjem značajno doprineli razvoju zemlje, nauci, kulturi ili umetnosti.

Narodna banka Srbije pažljivo bira ličnosti koje će se naći na novčanicama, vodeći računa o njihovom istorijskom značaju i doprinosu srpskom društvu. Svaka od tih ličnosti ostavila je dubok trag i njihovo prisustvo na različitim apoenima služi kao podsetnik na bogatu srpsku istorijsku i kulturnu baštinu.

Slobodan Jovanović – čovek na novčanici od 5.000 dinara

Ljubičasto-zelena novčanica najviše vrednosti u Srbiji ponosno nosi lik Slobodana Jovanovića. Rođen 3. decembra 1869. godine u Novom Sadu, a preminuo 12. decembra 1958. godine u Londonu, bio je svestrana ličnost.

Slobodan Jovanović je istaknuti pravnik, naučnik, istoričar, književnik i političar. Tokom svog dugog i plodnog života, obavljao je brojne značajne funkcije. Bio je profesor Beogradskog univerziteta odnosno Pravnog fakulteta, kao i predsednik Srpske kraljevske akademije. Na političkoj sceni, služio je kao potpredsednik Ministarskog saveta (vlade) Kraljevine Jugoslavije u izbegličkoj vladi generala Simovića, a kasnije i kao predsednik Ministarskog saveta od januara 1942. godine.

Obrazovanje i akademska karijera

Slobodan Jovanović potiče iz ugledne porodice. Njegov otac, Vladimir Jovanović, bio je poznati srpski ekonomista, političar i član Srpskog učenog društva. Mladom Slobodanu je od ranog detinjstva usađena ljubav prema nauci i znanju, što je odredilo njegov životni put.

Nakon što je završio osnovnu školu i gimnaziju, Jovanović je studirao pravo u Ženevi. Po završetku studija, radio je u sudu, Ministarstvu spoljnih poslova i diplomatskoj službi Kraljevine Srbije u Carigradu. Međutim, njegova prava strast bila je akademska karijera, kojoj se u potpunosti posvetio nakon povratka u Beograd.

Kao profesor Pravnog fakulteta u Beogradu, Jovanović je ostavio neizbrisiv trag. Njegovi studenti pamtili su ga kao izuzetnog predavača koji je umeo da komplikovane pravne pojmove objasni jasno i razumljivo. Njegovo poznavanje ustavnog prava bilo je enciklopedijsko, a njegov akademski uticaj prostirao se daleko izvan granica Srbije.

Književni i naučni rad

Pored akademske karijere, Slobodan Jovanović je bio i plodan pisac. Njegova bibliografija broji više od stotinu naslova, uključujući knjige, monografije, studije i naučne radove iz oblasti prava, istorije i politike.

Među njegovim najznačajnijim delima su „Država“, „O suverenosti“, „Ustavno pravo Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca“, kao i višetomna „Vlada Milana Obrenovića“ i „Vlada Aleksandra Obrenovića“. Ova dela su i danas nezaobilazna literatura za studente prava i istorije.

Glas javnosti

Kao istoričar, оdlikovala ga je objektivnost i preciznost. Njegov stil pisanja je jasan i direktan, bez nepotrebnih ukrasa. Ova karakteristika njegovog stila učinila je njegova dela pristupačnim širokoj publici, što je doprinelo njihovoj popularnosti i uticaju.

Uloga tokom Prvog svetskog rata

Tokom Prvog svetskog rata, Slobodan Jovanović je odigrao važnu ulogu kao šef Presbiroa pri Vrhovnoj komandi vojske. U tom svojstvu, bio je zadužen za komunikaciju sa javnošću i informisanje o ratnim dešavanjima.

Kada je srpska vojska bila primorana da se povuče preko Albanije, Jovanović je prešao taj teški put zajedno s njima. Posle albanske golgote, našao se na Krfu, gde su bile smeštene srpska vojska, izbeglice, Narodna skupština, Vlada i druge institucije. Tamo je nastavio svoj rad na informisanju javnosti i održavanju morala među izbeglicama i vojnicima.

Po završetku Prvog svetskog rata, Jovanović je bio među pravnim ekspertima u jugoslovenskoj delegaciji na mirovnoj konferenciji u Parizu 1919. godine. Njegovo poznavanje međunarodnog prava bilo je od neprocenjive vrednosti tokom tih pregovora.

Politička karijera i emigracija

Iako prvenstveno akademik, Slobodan Jovanović je imao i značajnu političku karijeru. Tokom Drugog svetskog rata, služio je kao predsednik izbegličke vlade Kraljevine Jugoslavije u Londonu. Bila je to izuzetno teška pozicija u kojoj je morao da balansira između različitih političkih struja unutar emigracije, kao i da održava odnose sa savezničkim zemljama.

Nakon završetka Drugog svetskog rata, nove komunističke vlasti u Jugoslaviji osudile su Jovanovića u odsustvu na dugogodišnju zatvorsku kaznu kao „izdajnik i ratni zločinac“. Ostao je u emigraciji u Londonu, gde je nastavio naučni rad sve do smrti 1958. godine.

Rehabilitacija i nasleđe

Dugo godina nakon njegove smrti, Slobodan Jovanović je bio zaboravljena figura u srpskoj istoriji, namerno izostavljana iz udžbenika i zvaničnih istorijskih pregleda. Međutim, s promenom političke klime u Srbiji krajem 20. veka, došlo je do ponovnog vrednovanja njegovog dela i doprinosa.

Okružni sud u Beogradu je 2007. poništio presudu iz 1946. godine i rehabilitovao Slobodana Jovanovića. Ovo je bio značajan korak u ispravljanju istorijske nepravde prema ovom velikanu srpske nauke i politike.

Danas, Slobodan Jovanović zauzima počasno mesto u srpskoj istoriji. Plato ispred Pravnog fakulteta u Beogradu nosi njegovo ime, a njegov lik na novčanici od 5.000 dinara predstavlja priznanje njegovog značaja za srpsko društvo i državu.

Dizajn novčanice od 5.000 dinara

Novčanica od 5.000 dinara nije samo sredstvo plaćanja, već i umetničko delo koje odaje počast Slobodanu Jovanoviću. Na licu novčanice dominira portret Slobodana Jovanovića, izveden u tehnici duboke štampe koja daje posebnu dubinu i teksturu.

Na naličju novčanice nalazi se fragment zgrade parlamenta i stilizovan prikaz enterijera skupštinske sale. Ovi motivi nisu slučajno izabrani – oni simbolizuju Jovanovićevu pravnu i političku delatnost, kao i njegov doprinos razvoju srpske državnosti.

Novčanica je štampana u kombinaciji ljubičaste i zelene boje, sa brojnim zaštitnim elementima koji otežavaju falsifikovanje. Među tim elementima su vodeni žig, zaštitna nit, mikrotekst i optički promenljiva boja (OVI).

Kada sledeći put u rukama budete držali novčanicu od 5.000 dinara, setite se da na njoj nije samo lik nekog istorijskog velikana, već osobe koja je duboko uticala na razvoj srpskog prava, države i društva. Slobodan Jovanović je svojim delom zadužio generacije građana Srbije, a njegovo mesto na novčanici najviše vrednosti je zasluženo priznanje tog doprinosa.

Izbor Slobodana Jovanovića za novčanicu od 5.000 dinara govori mnogo o vrednostima koje srpsko društvo ceni – obrazovanje, pravnu državu, nacionalni ponos i intelektualno poštenje. Kroz lik ovog velikana, Srbija odaje počast ne samo jednom čoveku, već i idealima kojima je on posvetio svoj život.

Sledeći put kada platite nešto novčanicom od 5.000 dinara, zastanite na trenutak i razmislite o bogatom nasleđu koje ona predstavlja. Jer novac nije samo sredstvo razmene – to je i način na koji društvo pamti neke od svojih najznačajnijih ličnosti.


Glas javnosti / FO1S 

SKINI APLIKACIJU