Istorija se ponavlja? Od Titove Jugoslavije 1968. do Srbije 2025. studenti protestuju, lešinari čekaju

U javnosti se često postavljaju pitanja o tome da li određeni događaji u savremenoj Srbiji imaju dublje korene i možda odražavaju obrasce viđene u prošlosti.

U kontekstu Srbije, određeni događaji izazivaju sumnje da li su oni deo šireg plana destabilizacije, slično onima koji su obeležili raspad SFR Jugoslavije. Ovaj tekst istražuje moguće paralele između studentskih demonstracija 1968. godine, ustavnih promena iz 1974, Černobiljske katastrofe i savremenih incidenata poput problema sa nadstrešnicom u Novom Sadu i sukoba u Novom Pazaru. Cilj je analitički razmotriti da li ovi događaji ukazuju na koordinisane napore ili su posledica nesrećnih okolnosti.

Masovni studentski protest, kolona krenula sa Novog Beograda: Okupljanje ispred Skupštine, bina i na Slaviji (FOTO)

Studentske demonstracije 1968. i Ustav 1974: Politički inženjering?

Studentske demonstracije 1968. godine u Jugoslaviji, posebno u Beogradu, često se posmatraju kao spontani izraz nezadovoljstva studentske populacije zbog društvenih i ekonomskih problema. Međutim, postoje tvrdnje da su ove demonstracije bile delimično orkestrirane od strane obaveštajnih struktura, konkretno UDB-e, u cilju stvaranja političkog pritiska za usvajanje amandmana na Ustav SFRJ. Ovi amandmani, poznati kao Savkini amandmani, omogućili su veću autonomiju republikama, što je kasnije ugradjeno u Ustav iz 1974. godine.

Ustav iz 1974. godine smatra se prekretnicom u jugoslovenskoj istoriji. Decentralizacija vlasti, koja je dala republikama i pokrajinama značajnu autonomiju, često se navodi kao ključni faktor koji je oslabio centralnu vlast i omogućio kasniji raspad države. Kritičari tvrde da je ovaj proces bio deo šireg plana za razbijanje Jugoslavije, uz podršku unutrašnjih i spoljnih aktera. Iako direktni dokazi za ovakve tvrdnje često izostaju, politički kontekst tog doba – uključujući Hladni rat i suprotstavljene interese velikih sila – daje osnova za spekulacije o mogućem inženjeringu kriza.

Profesor Antić: Studentski protest protiv interesa Srbije, omogućili Hrvatskoj da utiče na srpsku politiku

Černobiljska katastrofa: Prethodnica raspada SSSR-a?

Sličan obrazac destabilizacije navodi se u slučaju Černobiljske katastrofe 1986. godine, koja se dogodila uoči raspada Sovjetskog Saveza. Nesreća u nuklearnoj elektrani u Černobilju bila je posledica isključenja svih bezbednosnih sistema tokom eksperimentalnog testa, što je dovelo do katastrofalne eksplozije. Postoje tvrdnje da je ovaj incident bio deo šireg plana za destabilizaciju SSSR-a, s obzirom na njegove političke i ekonomske posledice. Na primer, katastrofa je izazvala ogromne troškove, narušila poverenje u sovjetske institucije i podstakla nacionalističke pokrete u republikama poput Ukrajine.

Još zanimljivija je informacija da su nekoliko godina pre Černobilja postojali pokušaji sabotiranja Lenjingradske nuklearne elektrane, koji su navodno sprečeni. Ovi incidenti doveli su do uvođenja najstrožih bezbednosnih standarda za nuklearne elektrane u SSSR-u, što dodatno komplikuje pitanje kako je Černobilj mogao da se dogodi. Ove činjenice podstiču teorije o namernim propustima ili spoljnom uplitanju, iako zvanični izveštaji naglašavaju ljudsku grešku kao primarni uzrok.

Veliki studentski protest u novogodišnjoj noći: Okupljen veliki broj građana, ulice pune policije (FOTO, VIDEO)

Savremeni incidenti u Srbiji: Nadstrešnica i Novi Pazar

U Srbiji danas, određeni događaji izazivaju sličnu zabrinutost. Jedan od najistaknutijih primera je incident sa nadstrešnicom u Novom Sadu, gde su, prema izveštajima, presečene sajle, što je dovelo do njenog urušavanja. Ovaj slučaj izaziva posebnu pažnju jer izvođači radova na rekonstrukciji nadstrešnice nisu imali uvid u originalni projekat iz 1964. godine sve do pre nekoliko nedelja. Odsustvo dokumentacije, zajedno sa tvrdnjama o presečenim sajlama, podstiče spekulacije o namernim propustima ili čak sabotaži. Ovakvi incidenti, iako naizgled tehničke prirode, mogu imati šire političke implikacije, posebno ako se posmatraju u kontekstu narušenog poverenja u institucije.

Još jedan zabrinjavajući događaj su sukobi u Novom Pazaru, gde su napadi na pripadnike bošnjačke zajednice izazvali tenzije i podstakli rasprave o etničkim i političkim podelama. Kritičari tvrde da ovakvi incidenti mogu poslužiti kao povod za eskalaciju sukoba, što bi dodatno oslabilo državu i omogućilo spoljnim akterima – poput onih iz Evropske unije – da se umešaju pod izgovorom stabilizacije. Ova perspektiva vidi paralele sa procesima koji su prethodili raspadu Jugoslavije, gde su etničke tenzije bile iskorišćene za političke ciljeve.

Studenti se okupili ispred RTS-a: Protestuju zbog novih laži, Vučićevi mediji ih optužili za državni udar (VIDEO)

Politički i globalni kontekst: Lešinari iz EU?

U širem kontekstu, mnogi analitičari upozoravaju na mogućnost da savremeni događaji u Srbiji odražavaju strategiju spoljnih aktera. Evropska unija, iako se često predstavlja kao partner, u ovim narativima se vidi kao potencijalni "lesinar" koji čeka priliku da iskoristi unutrašnje slabosti Srbije. Ovakav scenario podseća na procese koji su pratili raspad Jugoslavije, gde su međunarodne institucije i zapadne sile igrale ključnu ulogu u pregovorima i podeli teritorija.

Pitanje koje se nameće je da li su incidenti poput onih u Novom Sadu i Novom Pazaru deo koordinisanog plana ili su posledica sistemskih propusta. Dok direktni dokazi za sabotažu ili politički inženjering često izostaju, istorijski obrasci sugerišu da je oprez potreban. Na primer, sličnosti između decentralizacije Jugoslavije i savremenih pritisaka za regionalizaciju ili autonomiju određenih delova Srbije podstiču sumnje u motive spoljnih aktera.

Kako je "ekonomski tigar" tako brzo posrnuo: Da li su tačne tvrdnje da su protesti "razorili" privredu Srbije?

Istorija pokazuje da krize, bilo da su izazvane unutrašnjim propustima ili spoljnim uplitanjem, mogu imati dalekosežne posledice. Studentske demonstracije 1968, Černobiljska katastrofa i savremeni incidenti u Srbiji dele određene sličnosti – bilo da je reč o narušenom poverenju u institucije, tehničkim propustima ili političkim implikacijama. Iako je teško dokazati postojanje koordinisanog plana za destabilizaciju, ovi događaji podstiču potrebu za dubljom analizom i većom transparentnošću.

Građani Srbije, kao i njene institucije, suočavaju se sa izazovom razlikovanja između slučajnosti i namere. Ključno je insistirati na nezavisnim istragama, javnom pristupu informacijama i odgovornosti svih aktera. Samo kroz budnost i proaktivno delovanje može se sprečiti ponavljanje istorijskih grešaka i očuvati stabilnost države.

Glas javnosti

SKINI APLIKACIJU