ODAKLE IZVIRU OMRAZE PREMA SRBIMA?
Autor: Glas javnosti
Ne može se osporiti činjenica da u raznim političkim centrima u Evropi i u bivšoj državi rade fabrikanti antisrpske mržnje (…) Šta hrani ovakav odnos prema Srbima u bivšoj SFRJ (današnjem „regionu“) i Zapadnoj Evropi?
Ova omraza prema Srbima ima duboke korene. Zapravo tri korena: zapadnoevropski, jugoslovenski i unutarsrpski. U njoj učestvuju vlade, političke ličnosti i stranke, novinari i medijske organizacije, intelektualci raznog profila i krajem 20. veka NVO
Psiholozi mržnju tumače kao reakciju na osujećenost u postizanju određenog cilja, želje ili plana. Otuda, ona se javlja kao odgovor na frustraciju. Pojedinac može da misli da je nepravedno osujećen, ali njegova procena ne mora da bude tačna, niti reakcija odgovarajuća. Možda je imao neke velike, nerealne želje, pa kada nije mogao da ih ostvari, izbija agresija. Kako pojedinac, tako i društvene grupe i narodi; iz njih kulja agresija ako ne ostvare svoje planove ili ako im neka druga nacija bude prepreka.
Postoje i drugi izvori mržnje. Stendalov junak u romanu Crveno i crno kaže da „razlike stvaraju mržnju“. Ovo je značajna misao koju potvrđuje nauka o čoveku. Svaki pojedinac ima u svom životu iskustvo razlike u raznim aspektima mišljenja i ponašanja. Ne mora biti mržnja, ali teško se prihvataju razlike zato što bi svako želeo u određenom stepenu da drugi bude po njegovom modelu mišljenja i ponašanja.
Postoji još jedan psihosocijalni generator odbijanja i sukobljavanja pojedinca i društvenih grupa. Bertrand Rasel, na primer, tvrdi da je „zavist osnova demokratije“, da je pod plaštom jednakosti proširen raspon zavisti (svako svakom zavidi u raznim oblastima života). Zatim postoji tendencija slabljenja autoriteta vlasti, slabi vrlina discipline i poslušnosti zato što jača individualističko shvatanje života. Ova zavist jednako važi i na nivou nacija i država. Zavidimo manje ili više pojedincu koji postiže uspehe, ali i naciji koja je bogatija, uspešnija i jača. (Nedavno je hrvatska televizija odbila da prenosi finale svetskog prvenstva u košarci Srbija–Nemačka.)
Mržnja, zavist, laž, predrasude, nepodnošenje razlika oblici su odnosa jednog pojedinca, grupe, nacije prema drugim pojedincima, grupama i nacijama. Taj odnos ima više modaliteta. Pored mržnje postoji netrpeljivost, antipatija, rivalitet (odnosi prijateljstva, saradnje i ljubavi ovde se ne razmatraju). Između krajnosti mržnje i prijateljstva među nacijama postoji i ravnodušnost, nezainteresovanost koju pokazuju grupe i pojedinci.
DUBOKI KORENI OMRAZE
Često se čuje u javnosti i privatno „da nas Srbe mrze“, „da nas ne vole“. Oni, to su neke zapadne države i narodi, ali i nacije i vere iz bivše Jugoslavije. Uverenje da nas mrze je tačno i netačno. Ne može se osporiti činjenica da u raznim političkim centrima u Evropi i u bivšoj državi rade fabrikanti antisrpske mržnje. Srpski narod se suočava s mržnjom, zavišću, lažima, netrpeljivošću i drugim oblicima odbijanja i progona, tokom svoje istorije, ali i tokom 20. veka, pa se nastavlja i u 21. veku. Međutim, netačno je izricanje opštih sudova; može se konstatovati postojanje pojedinačne i grupne medijske ili političke mržnje, klevetanja i vređanja Srba i srpskog naroda. Ona se istorijski javljala u verbalnim, javno medijskim, političkim oblicima, ali i nasilnim likvidacijama, vojnim (agresorskim) zločinima.
Odakle izvire i šta hrani ovakav odnos prema Srbima u bivšoj SFRJ (današnjem „regionu“) i Zapadnoj Evropi? Ova omraza prema Srbima ima duboke korene. Zapravo tri korena: zapadnoevropski, jugoslovenski i unutarsrpski. U njoj učestvuju vlade, političke ličnosti i stranke, novinari i medijske organizacije, intelektualci raznog profila i krajem 20. veka NVO.
Antisrpske struje mišljenja i delovanja najizrazitije su u Velikoj Britaniji i germanskim državama (Austrija i Nemačka). Današnja politička omraza prema Srbima u političkim i medijskim krugovima Londona samo je nastavak dva veka duge prakse sprečavanja i narušavanja njihovih vitalnih nacionalnih i državnih interesa. Ono što je govorio i činio Toni Bler u vreme NATO bombardovanja, to je u drugoj formi radio i pukovnik Hodžis, prvi engleski konzul kod kneza Miloša. U vreme „istočnog pitanja“ engleska politika je držala na Balkanu stranu Turcima, a ne slobodoljubivim Srbima. Od tog vremena u svim velikim istorijskim događajima Englezi su sabotirali srpske interese. Imperijalna politika britanskog premijera Bendžamina Dizraelija (1804−1881) obuhvatila je i „istočno pitanje“, zapravo favorizovanje Otomanskog carstva na štetu Srbije kako bi sprečila jačanje ruskog uticaja na Balkanu. Na Berlinskom kongresu zalagali su se da srpska država ne okupi sve Srbe, 1903. godine poveli su kampanju mržnje prema Srbima zbog ubistva kralja Aleksandra (a oni nisu ubijali svoje kraljeve!), u Prvom svetskom ratu su pomagali Bugare, interesovali se za bolje albanske granice na Balkanu, navijali za osnivanje Banovine Hrvatske u Kraljevini Jugoslaviji, i načinili neverovatan zaokret od monarhiste Draže Mihailovića prema Titovim komunistima krajem Drugog svetskog rata (pretpostavka je da su tako spasavali Hrvate od kazne za ustaški genocid). Najzad, istoričari su sistematizovali činjenice (dokumenta) o ulozi britanskih tajnih službi i vlada u pripremanju, finansiranju i pomaganju dva prevrata u srpskoj istoriji, 1941. i 2000. godine.
GENOCIDNA OBJAVA RATA
Dakle, engleska omraza prema Srbima teče zbog vlastitih geopolitičkih, ekonomskih i imperijalnih interesa. Tim interesima smetaju neposlušni Srbi i njihova borba za nacionalnu slobodu. Uz to engleski antisrbi nadahnjuju se lažima i predrasudama o pravoslavlju i ruskom uticaju na Srbe. U vreme „istočnog pitanja“ Rusija nije bila komunistička država već pravoslavna civilizacija.
A germanski faktor? Politički interesi germanskog faktora bili su neprijateljski prema Srbima tokom protekla dva veka. Od 1878. Beč pokazuje aspiracije prema Balkanu, prema prostoru koji može da posluži za širenje privrednih i političkih interesa, sa osloncem na katolicizam u verski izmešanom stanovništvu. U takvim planovima Srbi su se pokazivali kao prepreka, zbog svojih ujediniteljskih i oslobodilačkih planova.
Posle Aneksije BiH, 1908, političko i vojno neprijateljstvo demonstrirano je tokom Prvog svetskog rata. Ne samo što je Austrougarska forsirala rat sa Srbijom već je odlučujuće doprinela da se 1913. na konferenciji u Londonu osnuje albanska država bez uvažavanja srpskih interesa za izlazak na more.
Kada se iz današnje perspektive razmotri cilj objave rata Srbiji 1914. godine, mora se zaključiti da je to bio genocidni i kolonijalni rat protiv Srba. Šta su hteli planeri rata iz Beča? Da pobiju Srbe ili da im ukinu državu? U Prvom svetskom ratu sile Osovine s Nemcima na čelu ratuju protiv srpskih nacionalnih i državnih interesa. Centralne sile su 1914. zapretile Srbiji fizičkim istrebljenjem – u tom ratu Srbija je izgubila trećinu svog stanovništva. Austronemačke optužbe Srba za izbijanje rata svodile su se na tvrdnju da je Principova krivica u stvari krivica svih Srba i da zato „Srbija mora umreti“, što je najekstremniji oblik mržnje. Istoričari su utvrdili da su austrijski vojnici „upadali u sela i ubijali nenaoružane muškarce, žene i decu. Oni su ili streljani, izbodeni bajonetima, ili vešani. Civili su ubacivani u ambare i živi spaljivani. Žene su odvođene na front i silovane, seljaci su uzimani kao taoci, ubijani i mučeni“. Prošlo je 25 godina a Hitlerove trupe 1941. upadaju u Srbiju i „čine masakr civilne populacije. Nemački vojnici vešali su i ubijali u ogromnim razmerama“. Nacisti su vršili strašne odmazde prema srpskom narodu, a u konclogorima su na listi za istrebljenje. Pored teritorijalnog rasparčavanja države, Nemci su omogućili ustašama da izvedu svoj genocidni pir – oko 800.000 Srba ubijeno je po ustaškim logorima.
A nešto od istorijske nasleđene mržnje Germana prema Srbima pokazalo se i 1999. kada se Nemačka pridružila NATO bombardovanju Srbije uprkos sopstvenom ustavu koji joj zabranjuje vojno angažovanje. Za razumevanje prirode odnosa Nemaca prema Srbima dovoljna je činjenica da je u 20. veku tri puta vojno napala Srbe s povremenim porukama o istrebljenjima. To drugi narodi nisu doživeli. Na ovakvu mržnju germanski faktor je pokretala ideja „prodora na istok“, politički ekspanzionizam kome Srbi nisu udovoljili (ultimatum 1914. i 27. mart 1941).
Antisrpski sentiment i antisrpska politika su ugrađeni u neke delove političke, javne i medijske elite Engleske, nemačke i ostalog Zapada, više od veka. To što delovi engleskog i nemačkog naroda i vlasti gaje mržnju, laž, netrpeljivost, prezir prema Srbima, izvire iz predrasuda o njihovoj nadmoći i „balkanskim“ Srbima, iz planova o širenju moći na ovaj deo Evrope, na šta neposlušni Srbi ne pristaju.
HRVATSKI NACIONALIZAM – GENOCIDAN I SRBOFOBIČAN
Osvetljavanje hrvatske mržnje, zavisti i laži prema Srbima teška je istorijska priča. Ona seže u drugu polovinu 19. veka, do trojice najistaknutijih srbofoba – Ante Starčević, Josip Frank i Ivo Pilar. S jedne strane, Srbi nisu Sloveni, oni su, pisao je Starčević, „nečista pasmina“. Od Starčevića, preko Pavelića, Franje Tuđmana do članice Predsedništva Matice hrvatske Slavice Stojan (neobično ime i prezime, ako joj je srpsko poreklo ništa novo u istoriji konvertitstva nekih Srba u ustašluk) koja u intervjuu za „Dubrovački list“, 27. 8. 2023, izjavljuje „Srbi su bube koje se uvuku u svaku kuću i zato ih treba uporno i strpljivo istrebiti“. Od malja i noža do buba isti je put.
Hrvatska mržnja prema Srbima, po istraživačima ovog pitanja, objašnjava se pomanjkanjem nacionalnog identiteta. Ako su ključna obeležja identiteta: jezik, vera, tradicija, običaji, lako ćemo zaključiti da su Hrvati (kajkavsko narečje) uzeli štokavsko narečje i tako pomogli integraciju sa Slavonijom i Dalmacijom; kao pripadnici katoličke vere, osećali su pravoslavne Srbe u Vojnoj krajini kao smetnju integralističkim zamislima, što je vodilo pritiscima na Srbe u oblicima preseljenja ili katoličenja. Hrvati nisu imali državotvornu tradiciju kao Srbi, što je moralo da stvara osećanje zavisti. Današnja Hrvatska prisvaja srpske ličnosti i njihova dela iz daleke prošlosti kada su Srbi pravoslavci i Hrvati katolici živeli izmešano u drugim državama.
Hrvatski nacionalizam je srbofobičan i genocidan. Od Ante Starčevića do Ljube Miloša preveliki je broj nekadašnjih pravoslavnih Srba koji su prelaskom u katoličku veru postajali krvoloci svoga naciona. Hrani se kompleksom političke inferiornosti tokom novije istorije (bez države) i sa slabim identitetom, odnosno sa antisrpstvom kao značajnim delom identiteta. Nepodnošenje razlike vodilo je borbi protiv Srba, u kojoj je dominirao motiv zavisti. Drugim rečima, hrvatski nacionalizam nije istorijski podnosio sličnost sa Srbima. U pravljenju svekolikih razlika je ceo njegov antisrpski program, što je jasno pokazao ceo 20. vek.
CRNOGORČENJE SRBA
U Ustavu Kraljevine Crne Gore 1910. pisalo je da je to država Srba u kojoj je više od 90 odsto stanovnika bilo srpske nacionalnosti. Za samo 90 godina poveći broj Srba preobratio se (preko Jugoslovena) u Crnogorce, tako da 2011. godine, prema popisu stanovništava, 33 odsto izjašnjava se kao Srbi, a 40 odsto govori srpskim jezikom.
Kako je došlo do crnogorčenja Srba? Iz neostvarene želje kralja Nikole Petrovića da Crna Gora bude srpski Pijemont potekao je zelenaški pokret koji se ugnezdio u komunistima, Jugoslovenima, da bi se pod vladavinom Mila Đukanovića uputio u antisrpstvo i novo crnogorstvo.
Daleke 1920. godine u listu Glas Crnogoraca koji je izlazio u Francuskoj zapisana je reč „beogradski zločinci“. U toku Drugog svetskog rata Sekula Drljević i Savić Marković Štedimlija paktiraju sa ustašama protiv Srba. Karakterističan je zapis Dragoljuba Jovanovića („Ljudi, ljudi“, 1975) o advokatu dr Sekuli Drljeviću. „Ko ga nije poznavao nikad ne bi verovao da Crnogorac može da do te mere mrzi Srbiju… u svakom gestu i reči lučio je jednu razarajuću kiselinu… Sav je bio sdeljen od mržnje i zavisti.“
Bratsku slogu Srba i Crnogoraca je hladio agonalni mentalitet jedne struje među Crnogorcima. Stalna borba i nadmetanje čoveka sa čovekom, kuće sa kućom, bratstva sa bratstvom, plemena s plemenom prenela se i na odnose sa Srbima. Ali i sukob dinastija Petrović i Karađorđević uoči i posle Prvog svetskog rata. „Crnogorac je najbolji Srbin, on je veći Srbin od svih ostalih Srba“, piše Gezeman u knjizi Crnogorski čovjek.
Mržnja crnogorskih Crnogoraca (razlikuju se srpski Crnogorci) naslanja se na tradiciju zelenaškog pokreta i na čisto političkom faktoru a to je odbrana državnosti Crne Gore. Anti-Srbija separatistističkih Crnogoraca je teško razumljiva posle obnavljanja državnost koju Srbija ne ugrožava. Srbi im nikakvu štetu ne prave. A separatna vlast je priznala kosovsku državnost, direktno se umešala u srpski suverenitet, podržava mit o genocidu u Srebrenici. Pa otud tolika mržnja ove struje među Crnogorcima prema Srbima? I tu odgovor treba tražiti u fenomenu tanke granice između ljubavi i mržnje. Oni Crnogorci koji su odbacili ljubav prema srpstvu, navalili su da produbljuju razlike između Srba i Crnogoraca. Gde su ih našli? U stvaranju svog jezika, svog pisma, svoje crkve, svoje države. Nije moguće obrisati sličnosti u istoriji, običajima, jeziku, crkvi, politici i kada postoje dve odvojene države.
BOSANSKA SVAKODNEVICA NATOPLJENA PROHUJALIM VEKOVIMA
Celokupan društveni, nacionalni i verski život u Bosni odvija se u znaku tradicije, zapisuje Crnjanski 1925. godine. Osnovni sud koji je formirao o Bosni može se sažeti na duboko pesimističan način: bosanska svakodnevica je natopljena prohujalim vekovima. Pravoslavci žive u prošlosti. Sećaju se ustanaka, hajduka, kolca i vešala. U takvoj Bosni najjače kuca srce za srpstvo i Srbiju. Muslimanima je najvažnija sigurnost sopstvene vere.
Srbi u Bosni i Hercegovini su u dalekoj prošlosti bili izloženi islamizaciji. To nisu bili dobrovoljni postupci. I kasnije, sve do današnjih dana Srbi u Bosni i Hercegovini nisu dobrovoljno prelazili na islam, kao što se dešavalo u zapadnoj Hercegovini gde su živeli katolici. Naprotiv, najveće herojstvo i borba za srpstvo bili su izraženi u ovim krajevima. Ovde su posađeni ustanci i bune, snažan poetski glas, dubok koren srpske kulture.
Rat u BiH 1992. je pripremljen 1967. godine, kada su titoisti prvi u svetu proglasili muslimansku veru u nacionalnost i prokrčili put islamskoj ideologiji koju je formulisao u svojoj „Islamskoj deklaraciji“ Alija Izetbegović. Razlike između Srba i Muslimana, kasnije Bošnjaka, produbljivale su se i prividno zataškavale, a u suštini su krili mržnju jednih prema drugima. Muslimani grade svoj identitet na veri, a Srbi ga imaju odavno izgrađenog. Zavist se rađa. Jačanje islamskog identiteta s bošnjačkim imenom zasniva se na odstranjivanju srpske komponente, ali, gle čuda!, i na preuzimanju, tačnije preotimanju srpskog nasleđa. Najnovija otimačina dogodila se podizanjem spomenika 2023. godine Stefanu Tvrtku Kotromanić (1338–1391) u Sarajevu kao „bosanskom vladaru“. Na spomeniku nema krsta, ni pečata s dvoglavim orlom (im ih na spomeniku u Herceg Novom), a ni istorijske činjenice da je bio vladar Srbije, Bosne, Primorja i Humske zemlje, u vreme kada na tim prostorima nije bilo muslimanskog stanovništva. Razlike se forsiraju u više socijalnih oblasti: od religije koja postaje osnovno obeležje nacije, jezika, teritorije, politike i države. A osim vere sve ostalo je srpskog nasleđa – istorija, jezik, prezimena, institucije. Što veće razlike to veća mržnja prema Srbima. Drugim rečima, Srbi smetaju širenju (teritorijalnom, obrazovnom, političkom) muslimana Bošnjaka u Bosni i Hercegovini. Otuda mržnja, zavist, laž prema Srbima.
AUTOR: Zoran Avramović / pečat.rs
Mišljenja i stavovi u Kategoriji "Lični stav" nisu nužno stavovi redakcije "Glasa javnosti"
SKINI APLIKACIJU
POVEZANE VESTI
KOMENTAR
35 min
