Veltvohe: "Zaboravljeni egzodus Evrope: Pre trideset godina, Hrvati su proterali svoju srpsku manjinu"

Pre jugoslovenskih ratova, etnički Srbi su činili oko 12 procenata hrvatskog stanovništva, odnosno oko 580.000 ljudi. Prema popisu iz 2021. godine, ovaj broj je pao na samo 123.892, navodi švajcarski list.

U tekstu  "Zaboravljeni egzodus Evrope: Pre trideset godina, Hrvati su proterali svoju srpsku manjinu", švajcarski "Veltvohe" osvrće se na progon Srba, raspad Jugoslavije, ali i na ustaštvo na zagrebačkom koncertu Tompsona i veličanje ustaškog nasleđa u Hrvatskoj.

"Pre skoro tačno trideset godina, 4. avgusta 1995. godine, hrvatska vojska je pokrenula operaciju „Oluja“, ofanzivu velikih razmera koja je označila prekretnicu u ratovima nakon raspada Jugoslavije. U roku od četiri dana, hrvatske snage su povratile teritorije pod kontrolom samoproglašene Republike Srpske Krajine, čime je efikasno okončana srpska kontrola nad velikim delovima centralne i južne Hrvatske, gde je srpsko stanovništvo živelo vekovima.

Čemu pomirljiv ton gospodine Pupovac!? Oluja je genocid, ali očigledno tako ne misli srpski predstavnik

Pre jugoslovenskih ratova, etnički Srbi su činili oko 12 procenata hrvatskog stanovništva, odnosno oko 580.000 ljudi. Prema popisu iz 2021. godine, ovaj broj je pao na samo 123.892. Ovaj pad ne odražava samo raseljavanje tokom rata, već i prepreke povratku, pravnu nesigurnost i dugoročnu marginalizaciju.

Osvrćući se tri decenije unazad, operacija ostaje jedno od najkontroverznijih poglavlja postjugoslovenskih ratova. Dok zapadna perspektiva često slavi „Oluju“ kao opravdani čin oslobođenja, ona zanemaruje složeno poreklo sukoba, patnju srpskog civilnog stanovništva i uznemirujuće nasleđe nacionalističkog ekstremizma koje je oblikovalo tok rata. Dublje i iskrenije ispitivanje je odavno potrebno.

Za mnoge Hrvate, „Oluja“ predstavlja trenutak trijumfa i obnavljanja državnosti. Za Srbe je to bila humanitarna katastrofa i nacionalna trauma. Agencija UN za izbeglice i Hjuman rajts voč procenjuju da je između 200.000 i 250.000 etničkih Srba pobeglo iz Hrvatske tokom i neposredno nakon operacije – jednog od najvećih raseljavanja stanovništva u Evropi od Drugog svetskog rata. Mnogi su napadnuti tokom povlačenja, posebno stariji koji su ostali.

Organizacije za ljudska prava dokumentovale su stotine smrti civila i sistematsko uništavanje srpskih sela. UN i Međunarodni krivični sud opisali su posledice kao namerno etničko čišćenje. Iako je Hrvatska obećala da će olakšati povratak, proces je bio spor, birokratski i često neprijateljski nastrojen. Mnogi povratnici su zatekli svoje domove uništene ili okupirane; legalni putevi za povratak bili su uglavnom neefikasni. Neki su se suočili sa diskriminacijom u oblastima kao što su zapošljavanje, obrazovanje i pravni status.

Da bismo razumeli zašto su se Srbi u Hrvatskoj pobunili početkom 1990-ih i proglasili Republiku Srpsku Krajinu, mora se sagledati dalje od jednostavnih narativa o etničkoj agresiji i razmotriti duboko ukorenjenu istorijsku traumu srpske zajednice. Tokom Drugog svetskog rata, fašistički ustaški režim, kao nacistička „Nezavisna Država Hrvatska“ (NDH), vodio je genocidnu kampanju protiv Srba, Jevreja i Roma. Desetine hiljada, neki izvori kažu stotine hiljada, Srba su ubijene u koncentracionim logorima poput Jasenovca, a čitava sela su zbrisana sa lica zemlje.

Kada se Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija raspala krajem 1980-ih i početkom 1990-ih, mnogi hrvatski Srbi – koji su tamo živeli vekovima – plašili su se oživljavanja ideologije koja je nekada progonila njihove porodice. Ovi strahovi nisu bili neosnovani. Retoriku novog hrvatskog rukovodstva pod predsednikom Franjom Tuđmanom karakterisao je istorijski revizionizam i dvosmislen stav o ustaškom nasleđu. Tuđman je javno umanjivao obim zločina i dozvolio rehabilitaciju ustaških simbola i figura u novom nacionalnom narativu Hrvatske.

Hrvatska vojna parada bez "istorijske konjičke jedinice"

Rani hrvatski ustav je lišio Srbe statusa konstitutivnog naroda – simbolična, ali duboka promena. Simboli srpskog jezika su uklonjeni. Ponovno uvođenje zastave „šahovnice“ (šahovnice), koja je vizuelno podsećala na ustaški amblem, povećalo je strah. U takvoj klimi, mnogi Srbi su videli da im je ugrožen kulturni identitet i bezbednost. Pobuna u Krajini bila je podjednako izraz istorijskog sećanja i straha koliko i politički ili teritorijalni čin.

Danas je Hrvatska članica EU i NATO-a. Ali uprkos međunarodnoj integraciji, uznemirujući odjeci prošlosti ostaju. Javne ličnosti, muzičari i političari nastavljaju da veličaju aspekte ustaškog nasleđa. Nedavni koncert kontroverznog pevača Marka Perkovića, zvanog „Tompson“, sadržao je skandiranja i simbole iz ustaške ere. Koncert je privukao 500.000 nacionalista i desničarskih ekstremista i nije samo tolerisan već su mu prisustvovali i premijer Plenković i drugi ministri. Čuli su Tompsona kako viče „Za dom!“, što je ekvivalentno „Zig Hajl!“. U svojim pesmama, Perković veliča ustaške zločine u Jasenovcu i Staroj Gradiški, gde je počinjen genocid nad Srbima, Jevrejima i Romima.

Kako se približava trideseta godišnjica operacije Oluja, došlo je vreme za sveobuhvatnu reprocenu – onu koja priznaje sve žrtve, a ne samo one koje deluju politički korisno, posebno na Zapadu i u EU.

Isceljenje zahteva empatiju, priznanje i hrabrost od strane politike i društva.

Pomirenje se ne postiže trijumfalizmom ili selektivnim sećanjem. Ono počinje istinom – a to mora da uključuje glasove onih koji su raseljeni, ućutkani i izbrisani iz kolektivnog pamćenja. Tek tada Evropa može da tvrdi da je naučila lekcije iz svoje tragične istorije", navodi se u tekstu.

Glas javnosti/ P02S 

SKINI APLIKACIJU